เฟืองโซ่ คืออะไร และมีกี่แบบ ?

หากพูดถึงเฟือง โดยทั่วไปแล้วก็คงจะนึกถึงชิ้นส่วนหนึ่งที่เป็นกลไกช่วยขับเคลื่อนการทำงานของเครื่องจักรให้สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่เฟืองนั้นก็มีหลากหลายชนิด และหลากหลายประเภทให้เลือกใช้งานกัน ซึ่งบทความนี้จะอธิบายถึงเฟืองโซ่ เฟืองที่นิยมใช้กันทั่วไป

เฟืองโซ่ (Sprocket) คืออะไร

เป็นชิ้นส่วนหนึ่งในระบบการส่งกำลัง มีรูปร่างคล้ายกับเฟืองโดยทั่วไป ลักษณะเป็นวงกลม แบน มีรูตรงกลาง ขอบเป็นหยักฟันเฟือง เพื่อให้โซ่สามารถขบลงไปที่ร่องของฟันเฟืองได้ มีทั้งเฟืองเหล็ก เฟืองพลาสติก เฟืองโซ่นั้นจะแตกต่างกับเฟืองชนิดอื่นๆ ที่จะต้องใช้ควบคู่กับโซ่ เนื่องจากลักษณะการใช้งานเป็นการส่งกำลัง จึงต้องอาศัยแรงหมุนจากโซ่เพื่อขับเคลื่อน เช่น จักรยาน จักรยานยนต์ รถยนต์ รถบรรทุก เครื่องจักรอื่นๆ และยังใช้แทนสายพานในการเคลื่อนย้าย เป็นต้น

เฟืองโซ่มีกี่ประเภท

การแบ่งประเภทของเฟืองโซ่นั้น แบ่งตามมาตรฐานของ American National Standards Institute (ANSI): แบ่งเป็น 3 ประเภทหลักๆ คือ

เฟืองโซ่แผ่นเรียบ (Sprocket No Hub Extension) หรือ Type A

เฟืองโซ่ชนิดนี้มีลักษณะเป็นแผ่นวงกลมเรียบ ขอบโดยรอบหยักเป็นฟันเฟือง มีรูตรงกลาง ไม่มีดุมตรงกลาง ทำจากเหล็ก ใช้สำหรับติดหน้าแปลน หรือดุมล้อเพื่อเป็นกลไกขับเคลื่อนเครื่องยนต์

เฟืองโซ่มีดุม หนึ่งข้าง (Sprocket One Side Hub Extension) หรือ Type B

ลักษณะของเฟืองโซ่มีดุมชนิดนี้ มีรูปร่างเป็นกลม มีดุมยื่นออกมาด้านใดหนึ่งด้าน และมีรูกลางดุม ขอบหยักเป็นฟันเฟืองช่วยให้ติดตั้งเฟืองโซ่เข้ากับเครื่องจักรได้แน่นหนาขึ้น นิยมใช้กับงานที่มีความเร็วต่ำ ไปจนถึงความเร็วสูง หรือใช้เป็นเฟืองโซ่จักรยาน

เฟืองโซ่มีดุม สองข้าง (Sprocket Two Side Hub Extension) หรือ Type C

เฟืองโซ่ชนิดมีดุมสองข้างนี้ มีลักษณะเป็นวงกลม มีดุมยื่นออกมาสองด้านเท่ากัน ขอบหยักเป็นฟันเฟือง ทำจากเหล็ก เฟืองโซ่ชนิดนี้นิยมใช้กับเฟืองโซ่ตัวตาม (Driven Sprocket) ซึ่งจะช่วยรับน้ำหนักได้มาก เหมาะสำหรับงานโหลดหนัก งานความเร็วสูง แรงบิดสูง เช่น เครื่องจักรกลในอุตสาหกรรมต่างๆ